PLAN(T) LICHT IN UW TUIN

tekst en fotografie: Roeland Vranckx

Wist u dat we onze tuin voor maar liefst 60 % vanuit onze woning bekijken en beleven? Geen betere reden dan dat om verlichting in uw tuin te voorzien! Vooral in deze donkere wintermaanden gaat de verkeerde inpassing van verlichtingselementen, of net het ontbreken ervan, ons storen.

Als tuiniers weten we maar al te goed dat een tuin heel wat onderhoud vergt. tuinverlichting geeft ons meer waar voor die inspanning en laat ons ook tijdens de duistere uurtjes genieten van ons groene paradijsje. De tuin is het verlengde van onze woning en met verlichting kan u de interactie tussen beide maximaliseren. strategische keuzen maken over welke verlichting waar het mooist staat doet u met behulp van een lichtplan.

JUISTE LICHT OP DE JUISTE PLAATS

Vooraleer je impulsief dure verlichting aankoopt of lukraak lichtpunten in uw tuin uitstalt maakt u een doordacht lichtplan op. Potlood en gom, blanco vellen papier, een dosis creativiteit en catalogi van tuinverlichting zijn daarbij uw instrumenten!

Op een lichtplan geeft u weer wat u met de implementatie van verlichting wil nastreven, wat u wil belichten of uit het oog onttrekken en het verlichtingstype dat u daarbij gaat gebruiken. Zo voorkomt u dat de armaturen geen binding hebben met elkaar en afbreuk doen aan de tuin. Met een lichtplan bekomt u een ‘totaalconcept’, waarin de verlichting mét het tuinontwerp samenhangt en omgekeerd. Want, niet zozeer de hoeveelheid, maar de juiste lichtbundels op de juiste plaats is van betekenis in dit verhaal. Er bestaan geen vuistregels inzake tuinverlichting, maar de leidraad die we voor u neerschreven maakt het mogelijk om het denkproces op een logische wijze te ordenen. Werkt u volgens dit stappenplan, dan zal het resultaat vast en zeker uw verwachtingen overstijgen!

LICHTPLAN IN VIJF STAPPEN

>> Bezin eer je begint

Zoals in elke woning, is de verlichting in de keuken vooral functioneel van aard, terwijl in de woonkamer vooral de sfeerfactor een rol speelt. In een tuin gelden dezelfde wetmatigheden als binnenshuis. Elk tuindeel oefent een verschillende functie uit en de buitenverlichting wordt daarop afgestemd. In een eerste stadium denkt u na over het doel van de verlichting: wat wens je precies op te lichten in de duisternis en wat loont net niet de moeite om in de spotlights te plaatsen. Bedenk een ‘verlichtingsconcept’ voor uw tuin: verlangt u dat het licht uw tuin omtovert in een romantisch nachtelijk schouwspel of wil u eerder de moderne lijnen van uw tuin met hedendaagse lichtstralen benadrukken? 

>> Bestaande situatie

In een tweede planningsfase tekent u de bestaande situatie van uw tuin ruw op. De tuinonderdelen en de markante elementen die uw tuin kenmerken zet u eveneens op papier met symbolen: bijzondere bomen, tuinpaden, gazonvlak, sculpturen, zon- of schaduwterras, muren, vijver, tuinhuis,… Bezit u een ontwerpplan van uw tuin, dan kan u dit stadium overslaan. Deze kaart kan dan als basis dienen voor de opmaak van het lichtplan.

>> Diverse functies

Op het plan teken je met symbolen (pijlen, zichtassen, looplijnen,…) op wat er moet worden verlicht en hoeveel lichtpunten daarvoor vereist zijn. Elk tuindeel en -functie heeft nood aan een bijpassende verlichting. De tijd waarbij verlichting enkel en alleen functioneel moest zijn is immers al lang passé. Denk dus ook na over andere functies die de lichtpunten in uw tuin kunnen vervullen. Houdt u deze functies in het achterhoofd bij de planning, dan bekomt u een zeer gediversifieerd (en allesbehalve monotoon en saai) lichtspel.  

De functies die verlichting in uw tuin kan vervullen op een rijtje:

*Functionele verlichting

Functionele verlichting is de basisverlichting die elke tuin behoeft. Tuindelen zoals looppaden, parkings, de oprit, het portaal, de tuinberging, treden, terrassen, fietsenstalling, vuilbakkenhoekje,… vragen om een functionele verlichting. Deze tuindelen worden vaak in de avond of vroege ochtend gebruikt en moeten dus worden verlicht. Functionele verlichting maakt bepaalde tuindelen zichtbaar, gidst u veilig doorheen de donkere uren en voorkomt valpartijen. De lichtbundels schijnen bij voorkeur naar beneden, tot op grondhoogte.  

*Accentverlichting

Met lichtpunten kan je bepaalde accenten gaan leggen. Accentverlichting gebruikt u om bijzondere elementen, die in het duister extra aandacht verdienen, extra in de verf te zetten. Een bijzonder schouwspel wordt bekomen als u bijzondere bomen, voorwerpen, vijvers, grindvlakken, sierstruiken of sculpturen laat oplichten. Het worden echte blikvangers in de duisternis. Minder attractieve tuindelen blijven op die wijze donker en worden op de achtergrond gedrukt. Grondspots of vrijstaande spots zijn uitermate geschikt als accentverlichting. Let er voor op dat u niet gaat overbelichten! 

*Sfeerverlichting

Verlichting moet niet altijd functioneel zijn of objecten accentueren. Verlichting kan enkel en alleen een esthetische functie verwerkelijken. Sfeerverlichting heeft tot nut om in een donkere tuin een bepaalde ambiance op te roepen. Romantische sferen bekom je bijvoorbeeld door subtiel aangebrachte verlichting laag te laten uitschijnen overheen watervlakken of bodembedekkers, terwijl hoger aangebrachte verlichting moderner en koeler overkomt. Met sfeerverlichting kunt u uw tuin groter en breder doen lijken, contrasten versterken, schaduwen oproepen, … zodat een sfeervol geheel wordt bekomen.

>> Keuze van armaturen

Na het bepalen van de functie waaraan de verlichting moet voldoen en dit op het plan te hebben opgetekend, gaat u nadenken over het type en het design van de armaturen. De laatste jaren is het aanbod aan tuinverlichting enorm uitgebreid, dus u hebt keuze te over! U kan kiezen voor spotjes, wandverlichting, staande armaturen, (al dan niet richtbare) grondverlichting,… Naast het model speelt ook de vorm, het materiaal (inox, hout, aluminium, pvc,…), de kleur van de voet en de eigenschappen van de lamp (halogeen, led, bulb, gloei- of spaarlamp,…) een grote rol. Opteer eerder voor witgeel getinte lampen die het natuurlijke daglicht evenaren, dan voor de felgekleurde varianten.

>> Technische voorzieningen

Met het uitgewerkt lichtschema in de hand denkt u nu na over de technische voorzieningen. U vraagt best raad aan specialisten over welke stroomsterkte er vereist is, welke kabels (dikte, lengte,…) u moet aankopen en hoe het elektriciteitscircuit doorheen uw tuin moet lopen.

Denk na waar u aanvullende stopcontacten wenst in uw tuin. Extra contactdozen verhogen uw tuincomfort aanzienlijk en zijn de kleine investering meer dan waard. Ze zijn superhandig om op tuinfeestjes extra lampen te voorzien of om de elektrische barbecue, kookplaat, grasmaaier of heggenschaar in te pluggen. Tijdens de jaarwisseling kunt u dan kerstlampjes doorheen boomtakken vlechten en ze makkelijk van stroom voorzien. Kies voor stevige en waterproof contactdozen!

U kunt in dit stadium ook afwegen of u de tuinverlichting automatisch wil laten opspringen met een tijd- of lichtschakelaar. 

15 VERLICHTINGSTIPS!

● Geen bonte kermis

Durf naast functionele verlichting ook sfeer- en accentverlichting te gebruiken, maar let op voor een overdaad aan lichtpunten. Houd tuinverlichting sober. Vermijd dat uw tuin helemaal verbleekt en de allures krijgt van een verlicht industriepark. Uw tuin volledig uitlichten is dus geen goed idee. Het creëren van een goede balans tussen licht en donker is dat wel.

● Effect testen met zaklamp

U kan ’s avonds met een zaklamp doorheen de tuin lopen en er tuindelen mee verlichten. Laat de zaklamp even rusten en bekijk het effect ook vanuit de woonkamer. Zo test u uit welke effecten mooi zijn, hoe je de lichtbundels best laat schijnen, hoe schaduwen vallen, etc.

● Let op voor kitsch

Er zijn gekke tuinarmaturen op de markt, in alle mogelijke tinten en gedaantes. Fluo-lampen, blacklights en rookblazers horen in een discotheek thuis. Voor een tijdje ogen ze trendy en bijzonder maar ze doen planten onecht uitkomen en u wordt ze zeer snel beu.

● Portefeuille

Er zijn immense merk- en prijsverschillen, maar uw tuin verlichten met eenvoudige (en goedkope) lichtpunten doet vaak al wonderen. De lamp en de lichtbundel van de armatuur zijn belangrijker dan het design op zich. Laat u niet verleiden door ultra-goedkope aanbiedingen! Investeren in degelijk materiaal (roestvrij, geïsoleerd, garantie) loont de moeite. Besef dat hoe sneller u de investering aangaat, hoe langer u van uw uitgave zal kunnen genieten!

● Verhoging veiligheid

Verlichting vergroot het gevoel van veiligheid en sociale controle. Om ongewenst gasten af te schrikken en de zichtbaarheid vanaf de straat te verhogen, dienen portalen en deuropeningen verlicht te worden. Opteer eventueel voor lampen met een bewegingsdetector of lichten die aanspringen volgens een geprogrammeerde tijdklok.  

● Uitnodigende entree

Met een verlichte entree of voortuin vindt u zelf niet enkel het sleutelgat makkelijk terug en doet u de postbode een groot plezier met een verlichte huisnummer en brievenbus, u geeft uw visite eveneens een warm onthaal en vergroot uw gastvrijheid. Pronk ook in de avonduren met uw tuin bij uw bezoekers en voorzie een schakelaar binnenshuis om uw tuinverlichting te kunnen ontsteken.

● Energiebesparing

Fabrikanten brengen heden overwegend armaturen op de markt met een laag energieverbruik. Kies voor deze energiezuinige lampen, spaar- of ledlampen. Verlichting met lage vermogens en een bescheiden lichtbundel leveren bovendien meestal de mooiste resultaten op.

● Verlichte boom

Het truckje van het plaatsen van een spot onderaan een boomkruin is al eeuwenlang bekend. U bekomt er een mysterieus en omgekeerd maaneffect mee. Het is prachtig om het silhouet van bomen in zomer én winter te accenturen. Tracht echter niet te overdrijven met grote lichtbundels omdat dit het bioritme van dieren ontregelt.

● Buren

Let ervoor op dat de buren geen hinder ondervinden van uw tuinverlichting. Stel de lichtbundel correct af en zorg dat er geen fel licht in buurmans tuin schijnt. De overlast beperken kan u door verlichting te plaatsen die van bovenaf schijnt in plaats van onder naar boven.

● Inspiratie

Fabrikanten van tuinverlichting steken grote budgetten in de opmaak van hun catalogi. De brochures staan bezaaid met foto’s, leuke ideeën en voorbeeldprojecten. Bestudeer deze grondig vooraleer je een lichtplan opmaakt! In tuincentra kunt u een deel van de armaturen in werkelijkheid bekijken. Het inspecteren van andere tuinen of pleinen en parken waarin verlichting staat uitgestald zal uw inspiratie verhogen. Observeer en leer!

● Verblinding

Lampen en spots kunnen verblinden. Tracht de lichtbundels zo te richten dat ze niet frontaal in de ogen schijnen. Er zijn lampen op de markt die uit melkglas of kunststof vervaardigd zijn en die verblinding voorkomen. Er worden ook meer en meer armaturen verkocht waarop een lampenkapje met spiegel de lichtbundel in de gewenste richting leidt.

● Specialisten

Zit u nog steeds met de handen in het haar en hebt u zelf geen zin om een tuinplan op te maken?  Dan zijn er bedrijven die speciale lichtstudies voor buitenruimtes, dus evenzo voor de tuin, uitvoeren. Deze studies zijn niet duur in vergelijking met het genot die de verlichting u levenslang zal geven.

● Camouflage

Probeer lelijke armaturen en spots zo neer te planten dat ze overdag nauwelijks zichtbaar zijn. Verberg ze eventueel met andere planten. Als het mooie armaturen zijn qua design kan het vormelijk soms wel leuk zijn om er bepaalde vormlijnen mee te accentueren.

● Kabels op plan

Schets de bekabeling die uw tuin doorkruist op het lichtplan. Het beweren van dit document is handig voor eventuele nieuwe bewoners en voor uzelf wanneer u in de toekomst bijv. graafwerken uitvoert.

● Lichtzones

U kan uw tuin opdelen in lichtzones. Elke zone kan u op een ander lichtcircuit aansluiten en met een andere lichtschakelaars bedienen. Op sommige tijdstippen is het aangenaam wanneer u slechts een deel van de tuin oplicht in plaats van de tuin volledig in de spotlights te zetten. Het laat u toe om bijvoorbeeld de functionele verlichting uit te schakelen en enkel de sfeer- en accentverlichting te ontvlammen.