KUNST PRIKKELT!

tekst en fotografie: Roeland Vranckx

Heeft u er al eens aan gedacht om een kunstvoorwerp in uw tuin uit te stallen? Een tuin biedt niet enkel ruimte voor planten en verhardingen, maar eveneens voor kunstelementen. Net zoals in de woning zijn ze er een welverdiend plaatsje waardig. Het is bovendien een misvatting dat uw tuin groot moet zijn om hem met kunstige objecten op te waarderen. Zowel in een voor- als achtertuin functioneren ze als eye-catchers, drijven ze de aantrekkingskracht op en doen ze u als tuineigenaar en -bezoeker keer op keer verwonderen! Wat is kunst precies en wat kan kunst voor uw tuin betekenen? Hoe integreert u doordacht sculpturen in uw tuin? De regels van de kunst hiernavolgend op een rijtje!

DE 4deTUINDIMENSIE

De 21e eeuw is design en kunst al wat de klok slaat. Het aanbod en assortiment van kunstobjecten is de laatste decennia ontzettend toegenomen, en dat kunnen we als hobbytuiniers enkel toejuichen.

Wat kunst exact is en wat net niet, is een heel subjectief gegeven. Wat voor de ene kunst is, is voor de andere kitsch. Of kunstobjecten worden beoordeeld als zijnde mooi of lelijk, één eigenschap hebben ze alvast gemeen: ze trekken de aandacht en lokken reactie uit bij de toeschouwer, ze openen een wereld van verwondering, ontroeren, doen mijmeren en wegdromen... Kunst prikkelt niet enkel het netvlies maar ook de geest, en neemt mensen even weg uit de dagelijkse realiteit. Kunst schept de vierde dimensie van de tuin tot leven!

IN VROEGERE TIJDEN

Al vanaf de prehistorie hield de mens er van kunstvoorwerpen te vervaardigen om graven op te tooien. De Romaanse, Griekse of Renaissance beeldhouwkunst die in teken stond van de vereerde goden, keizers en doden, is alom gekend. Openbare ruimtes werden gedecoreerd om de rijkdom van de machthebbers uit te beeldden. Vanaf de Renaissance, dé bloeiperiode van alle kunstvormen, werd kunst onmisbaar in de tuinarchitectuur. In de tuinen van Versailles, leiden ellenlange perspectivistische assen naar fraaie sculpturen die er als focuspunt fungeren. De replica-kunstobjecten, zoals de waterkruiken of de wereldbekende Versailles-potten uit steen, de beeltenissen van grootstrijders, de zonnewijzers of de gelaagde fonteinen die heden in tuincentra massaal worden verkocht, vinden hun oorsprong in die tijd.

Vandaag de dag kan kunst in de tuin alle mogelijke vormen aannemen: gaande van een tuinkabouter in een wild bostuintje, een afgietsel van Julius Caesar in een villatuin, een versteende kikker die water spuwt in een vijver tot een smeedwerk van afgedankte ijzermaterialen: werkelijk alles kan!

OPTIMALE INTEGRATIE IN DE TUIN

Of een kunstwerk mooi tot uiting komt is eerder afhankelijk van de plaats waar u het neerplant dan van de esthetische waarde van het beeld zelf. Kunst moet ‘opgaan’ en ‘thuishoren’ in de tuin… Het mag niet lijken of het er ‘zomaar’ werd neergezet.

Nieuwe tuin?

De meest ideale situatie is die waarbij de tuin nog moet worden ontworpen. Zodoende kan u reeds in de beginfase nadenken over hoe, waar en welke kunstobjecten in de tuin geëtaleerd zullen worden en kan u hiervoor tevens ruimte vrijlaten. Wanneer u vooraf een conceptueel plannetje met ontwerpcontouren en zichtlijnen schetst, vermijdt u dat de implementatie van het kunstvoorwerp een stijlbreuk vormt met het tuingeheel. Stel uzelf voor hoe het beeld er op zijn locatie zal uitzien, hoe het er tot zijn recht zal komen en welke proporties het moet aannemen om een mooi ruimtelijk effect te verkrijgen. Geef zicht- en loopassen weer op papier en laat deze uitlopen op uw kunstige blikvangers! U kan met kunstwerken de aandacht in bepaalde kijkrichtingen sturen of zelfs dwingen.

Bestaande tuin?

Zij die reeds trotse bezitter zijn van een tuin hoeven echter niet te treuren. Ook in bestaande tuinen kunnen kunstelementen worden tentoongesteld en is er bijna steeds een gepaste locatie te vinden! Een essentiële voorwaarde is dat het object op een strategische plaats komt te staan. Het mag niet zomaar at random in de ruimte worden geplaatst, maar moet op een natuurlijke wijze met het tuinkader harmoniëren. Kunst moet ‘overvloeien’ in de andere tuinelementen.

Ideale inplanting!

Enerzijds kan het object het middelpunt van de tuin vormen. Zo wordt het vanuit alle uithoeken van de tuin waargenomen en functioneert het als sterke blikvanger. Anderzijds kan een bijzonder element eerder verdoken en intiem worden opgesteld. De waarnemer wordt zo uitgenodigd om op verkenning te gaan in de tuin en het beeld van naderbij te aanschouwen.

De gouden regel is dat het kunstwerk vanuit verschillende tuindelen kan worden bewonderd, sporadisch maar niet continu. Een wandelaar wordt op die wijze aangespoord om door de tuin te lopen en wordt geprikkeld om het kunstobject vanuit alle perspectieven te begluren. Bovendien is het soms aangewezen een sculptuur zo op te stellen dat het ook vanuit de woning zichtbaar wordt.

VERHOUDINGEN

Het integreren van kunst in de tuin houdt tevens in dat er rekening gehouden wordt met de schaal en grootte van zowel het beeldhouwwerk als van de tuin. Ruimtelijk evenwicht wordt slechts bereikt wanneer de verhouding tussen beide klopt. In een kleine tuin voelt het tegennatuurlijk aan om een metershoge beeltenis te plaatsen. Hetzelfde geldt wanneer u een haast onzichtbare versierinkje aanbrengt in een grote tuin. Een klein kunstwerkje dat geëtaleerd staat aan het einde van een honderd meter lange bomenlaan gaat op in het niets. Zo ’n tuindeel vraagt om een kolossaler kunstobject. 

MATERIAALKEUZE

De stijl en architectuur van de woning moet u eveneens in acht nemen bij de aankoop van kunstelementen. Een stenen kruik staat allerminst fraai bij een modern woonhuis, maar kan wel een meerwaarde betekenen bij een pastorijwoning.

Stem de materiaalkeuze van het kunstobject eveneens af op het materiaal van de andere tuindelen. Is de woning afgewerkt met blauwe hardsteen en ligt er in de tuin een arduinen terras, dan is eerder de aankoop van een kunstobject in blauwe steen dan in metaal aan te bevelen. Het komt er steeds op aan om een grote verbondenheid tussen beide te bewerkstelligen.

BEPLANTING, METGEZEL VAN KUNST

Kunst moet steeds een samenspel vormen met de omliggende beplanting! Een kunstwerk krijgt slechts betekenis als het op een weloverwogen wijze wordt omlijst door de juiste planten. Objecten die met planten omzoomd worden, veranderen mee met de seizoenen, net zoals de gedaanten van planten doorheen de jaargetijden evolueren.

Vooral de kleur en de vorm van de planten spelen een essentiële rol. Het visueel effect van een lichtkleurig beeld in bijv. witte marmer tegen een zwarte achtergrond zoals een taxus- of ligustrumhaag geeft een totaal ander indruk dan een donkergetint kunstwerk tegen een lichte achtergrond van beukenhaag of een witte muur.

Het is mooier om sokkels in te kleden met planten, in vergelijking met het plaatsen ervan op verhardingen. Een kunstobject stijgt in waarde als het wordt omringd door fraaie bodembedekkers of struiken. Planten zoals Bergenia, Hosta, Gaultheria, Cotoneaster, Vinca, Alchemilla, Geranium, etc. zijn uitermate geschikt als groen bedje. U kan grotere ornamenten zelfs deels laten overgroeien en camoufleren met klimmers om een betere interactie tussen kunstwerk en tuin te bekomen. Zodoende wordt het effect van 'vergane glorie' versterkt. Erg mooi in klassiekere tuinen! Let op voor overwoekering. Enkel traaggroeiende soorten zoals klimrozen of clematis komen in aanmerking.

Houd de beplantingen in de buurt van een ornament sober, zorg voor een grote gelijkvormigheid en vermijd een overdaad aan kleuren en vormen. Vergelijk het met een schilderij dat u in huis ophangt: tegen een te druk beschilderde muur gaat de impact van een schilderij totaal verloren. Een kunstwerk ‘verdwijnt’ op de achtergrond wanneer het in een overmatig geschakeerd pallet van planten wordt geplaatst of de omsingelende beplanting boven het beeld uittoornt.

De meeste kunstsculpturen ogen mooi als ze een ‘rugdekking’ krijgen van sobere hagen. Beuk, buxus en taxus zijn daarvoor uitermate geschikt. De bladeren van een beukenhaag, die van frisgroen naar bruin verkleuren, maken de verschijning van het kunstwerk in elk seizoen weer anders. Achtergronden van buxus en taxus ogen neutraler en blijven quasi het hele jaar door gelijk.

TIPS & TRICS

·  In België en Nederland zijn er vele zogenaamde ‘beeldentuinen’ te bezichtigen. Het is meer leerzaam om te ontdekken hoe andere tuiniers en kenners kunst met hun groene omgeving verweven, dan beeldhouwwerken aan te kopen, enkel op basis van een promotiefolder.

·  Voorkom diefstal! Veranker het kunstwerk stevig aan de piëdestal of aan de ondergrond.

·  Let op met houten kunstobjecten! Enkel deze die vervaardigd zijn uit hardhoutsoorten (bankirai, eik, etc.) komen in aanmerking om buiten te plaatsen. Het is beter niet te investeren in beelden van zachte en onduurzame houtsoorten (zoals dennenhout). Dergelijke soorten kunnen trekken en scheuren en vergen veel onderhoudsbeurten (vernissen, verven).

·  Voor de creatieve tuiniers: gebruik uw eigen fantasie en creëer zelf een kunstwerk! Niets schept meer voldoening dan met uw persoonlijk kunstwerkje te pronken! Een beeldhouwwerk in klei is in een wip gemaakt én verdraagt extreme weersomstandigheden. Het internet staat bezaaid met knutselsites!

·  Bezoek rommelmarkten: u kan er vaak unieke, waardevolle én goedkope koopjes op de kop tikken!

·  Ga bij de aankoop van een beeldhouwwerk steeds na of het vorstbestendig is. Zo komt u niet voor onprettige verrassingen te staan!

·  Voeg nooit te veel kunstvoorwerpen toe aan uw tuin. Overdaad schaadt! Een klein aantal heeft een grotere positieve impact dan een tuin die wordt overladen met een veelheid aan sculpturen.

·  Wil u een ornament snel een verweerd patina geven en ouder doen lijken? Dan kan u het insmeren met yoghurt of melk, zodat er sneller een groenachtige aanslag ontstaat. Laat kunstwerken verweren en maak ze niet excessief schoon. Kunst is mooier wanneer het er wat ‘geleefd’ uitziet.

·  Vergeet geen stevige fundering onder het kunstwerk aan te brengen! Het zal voorkomen dat het voetstuk krom gaat buigen en het sculptuur op de grond stort.

·  Prijzige kunstwerken kan u laten verzekeren! Vraag raad aan uw verzekeringsagent.

·  Een lelijke tuin opwaarderen met het uitstallen van kunstwerken lukt niet. Kunst is geenszins een lapmiddel! Wel kan u vergeten, verdoken of saaie tuinhoekjes een andere dimensie geven met een tuinornament. 

·  Een nieuwe trend is het ophangen van tuinposters in de tuin. U kan zelfgemaakte foto’s of abstracte figuren op doek laten printen en deze vervolgens in de tuin ophangen. Tuinposters geven een zeer artistieke indruk!